Categorieën
Analyses Voorpagina

D66 hijst de witte vlag

battle lostD66 won een veldslag, maar verliest de oorlog in Amsterdam. Het plan om met de VVD en zonder de PvdA het nieuwe Amsterdamse stadsbestuur te vormen is in duigen. Na bijna acht weken van zoeken en proberen blaast de partij de aftocht: D66 is alsnog bereid met de PvdA een college te vormen.

D66 had zich al voor de gemeenteraadsverkiezingen twee doelen gesteld. Ten eerste moest er een bestuur komen zonder Partij van de Arbeid. Niet alleen wilde D66 een historisch feit binnenslepen — het eerste stadsbestuur sinds 1949 zonder PvdA — maar het moest ook in lijn zijn van het strategische doel dat Alexander Pechtold en de zijnen hadden geformuleerd: in 3 van de 4 grote steden moest D66 in het bestuur komen. Met 14 zetels leek dat een zekerheidje.

Ten tweede wilde D66 graag met de VVD gaan besturen. Ook dit is in lijn met de vanuit Den Haag uitgestippelde strategie waarin D66 actief de VVD opzoekt.

Zo begon D66 aan een strijd om op diverse manieren een bestuur met in ieder geval zichzelf, de VVD en iedere linkse partij behalve de PvdA te creëren. De PvdA wist dat en stelde zich constructief en bescheiden op. Sterker, zonder ogenschijnlijk veel moeite zette de partij het eigen beleid van de afgelopen 12 jaar bij het grofvuil. De strategische boodschap: aan ons zal het niet liggen. In gesprekken met de D66-informateurs stelde de PvdA consequent een bestuur van D66, Groenlinks en PvdA voor.

Dit werd door D66 stelselmatig geweigerd. Ook de wens van Groenlinks voor een D66/Groenlinks/PvdA-bestuur en de SP-wens voor een bestuur zonder VVD legde D66 consistent naast zich neer. Zoals Parool-verslaggever Elisa Hermanides constateerde in een artikel: “D66 wil niet met de PvdA. Punt.” En daarmee blokkeerde D66 wat waarschijnlijk de eenvoudigste oplossing is: een bestuur van D66 en PvdA, dat samen een meerderheid van 24 zetels heeft in de raad.

Hoe diep de aversie van D66 tegen de PvdA is bleek in de 48 uur voordat D66-informateur Thom de Graaf zijn laatste advies zou presenteren.

Chaos aan de Amstel
In de gesprekken die De Graaf het voorgaande weekeinde voerde met SP en PvdA gaf de PvdA twee voorkeuropties aan: een bestuur van D66, PvdA en Groenlinks en een bestuur van D66 en PvdA.  Maar hoewel D66 publiekelijk verbolgen was over het weglopen van Groenlinks uit de onderhandelingen met de VVD, benaderde D66-leider Jan Paternotte Groenlinks achter de schermen alsnog: wilde de partij misschien aanschuiven bij onderhandelingen met VVD, D66 en SP, dus zonder PvdA?

Verbijsterd wees Groenlinks-leider Rutger Groot Wassink D66 de deur. En niet alleen dat, hij bracht de heimelijke avances naar buiten. De blamage was compleet voor Paternotte.

In een laatste poging adviseerde informateur De Graaf dat D66, VVD, SP en PvdA zouden gaan onderhandelen. Een advies waar D66 zelf niet op zat te wachten, zo liet een anonieme D66’er zich ontvallen tegen de Telegraaf. Toen de fracties van PvdA en SP ook die optie afwezen was de chaos compleet. Thom de Graaf was er toen wel klaar mee en leverde zijn opdracht in.

Initiatief redden
Nu dan geeft D66 het op. In het zicht van een grote crisisvergadering waar alle acht partijen in de gemeenteraad aan meedoen en die vrijwel zeker leidt tot het kwijtraken van het formatie-initiatief, stelt D66 voor dat er twee informateurs komen: een van D66 en één van PvdA.

Daarmee sorteert D66 voor op een D66/PvdA-bestuur, hopend te ontkomen aan de blamage van het beeld van een interveniërende burgemeester die orde op zaken moet gaan stellen.

Update: tijdens de crisisvergadering - waarin harde woorden niet geschuwd werden – heeft de PvdA de aanstelling van een PvdA-informateur verrassend afgewezen. Nu gaan een D66- en een SP-informateur aan de slag, waarmee de PvdA de kans op deelname aan het nieuwe college sterk verkleind heeft.