Categorieën
Analyses Megafoonpolitiek Politieke Communicatie Voorpagina

De harde keuze van de SP

Ongelovig kijken politieke junkies naar wat er bij de SP gebeurt. De partij blijkt ineens, vanuit het niets, de koers om te gooien door een baksteen door de eigen glazen te werpen. Daar zit een heel bewuste keuze achter. De partij richt zich op de lange termijn en neemt het verlies van ’n deel van het electoraat voor lief.

‘Ingecalculeerd.’ Dat is het woord voor wie wil weten hoe de SP-top aankijkt tegen het verlies van de Europese verkiezingen, maar ook het woord dat die top niet hardop uit zal spreken tegen mensen van buiten.

De SP heeft een harde keuze gemaakt: weg van de gematigd-linkse koers die de partij sinds het aantreden van Emile Roemer heeft gevaren en weer terug naar de rauwdouwerigheid (‘Stem Tegen!’) uit de beginjaren. Dat betekent ook dat, jawel, de SP heel bewust het risico neemt dat het een deel van het electoraat van zich vervreemdt.

Het is allemaal geen verrassing. Jan Marijnissen, voormalig voorzitter en nog immer ‘Godfather’ van de SP, zette in 2018 een interview met Bernard Hammelburg de nieuwe (oude) lijn al uit. Marijnissen zei dat de SP de afgelopen jaren te braaf en onzichtbaar is geweest, en dat komt doordat de partij naar zijn mening “te geïnstitutionaliseerd” is geworden.

De SP voert nu uit wat Marijnissen voorlegde in het interview. De partij stapt doelbewust af van de ‘Stem voor!’-strategie die sinds 2002 leidend was. Die strategie werd juist ingezet omdat de oude ‘Stem tegen!’-strategie kennelijk een electoraal plafond kende. De partij moest minder radicaal worden, minder schreeuwerig, meer gericht op samenwerking en positiever van toon. Het ironische is dat de SP juist met de ‘Stem voor’-strategie in 2006 de voorlopige all time high haalde qua aantal Kamerzetels: Marijnissen won er toen 25. En nu draait de partij de klok dus weer terug.

Vindt de partij het dan niet erg dat zo’n fors verlies geleden werd tijdens de Europese verkiezingen? Natuurlijk wel. Verlies was dus ingecalculeerd, maar dat de partij zó fors zou verliezen zal tot nadenken hebben gestemd.

Toch was de uitslag van de Europese verkiezingen voor de SP niet veel slechter dan die van de Provinciale Staten, toen de partij de helft van het aantal zetels in de provincies moest inleveren: van 70 naar 35. Dat was een maand vóór de SP de beuk erin gooide met het spotfilmpje over ‘Hans Brusselmans’ en SP’ers in hun uitingen in (sociale) media de communicatie op ramkoers legden. Het is dus de vraag in hoeverre de nieuwe (oude) koers van de SP van invloed is geweest op de opkomst van SP-stemmers. De achterban bleef zowel tijdens de Provinciale Staten-verkiezingen als tijdens de Europese verkiezingen vooral thuis.

Zoals Jan Marijnissen zegt in het interview met Bernard Hammelburg: het probleem van de SP ziet dieper en is structureel. De partij onderscheidde zich niet meer op links. De analyse van Marijnissen klopt. De vraag is of het ook ergens toe leidt.

Het punt is: als de SP het echt wil en de kaarten goed speelt, is er potentie om heel groot te worden.

Politicologen als de beroemde Rudy Andeweg wijzen er al jaren op dat één categorie kiezers nauwelijks bediend wordt: mensen die sociaal-economisch heel links beleid gecombineerd willen zien met rechts beleid op sociaal-culturele thema’s. Korter gezegd: vóór linkse oplossingen in de zorg en de sociale zekerheid, vóór (heel) streng immigratie- en integratiebeleid en tegen de Europese Unie. Zo’n partij bestaat momenteel niet in de Tweede Kamer en de potentie is groot: volgens Andeweg zou zo’n partij een kiezerspotentieel hebben van tussen de 45 en 50 Kamerzetels(!).

Het punt zit hem in dat goed spelen van de kaarten. De SP heeft in principe alles in zich om heel groot te worden: een stevige partijstructuur, slimme koppen en een berg geld waar andere partijen jaloers naar kijken. Blijft over de mensen die het moeten doen — de boegbeelden. Daar gaat veel van afhangen.

Maar eerst is er dus nog die ene hobbel: het afscheid nemen van een deel van de achterban die juist vanwege de ‘Stem voor!’-strategie overstapte.

Om een huis opnieuw op te bouwen moet je het eerst afbreken. Met het laatste is de SP nu begonnen. Pas over een aantal jaar moet bezien worden of de nieuwe (oude) strategie werkt.