MACCHIAVELLI’S WEGEN

Over 48 uur zullen we weten of Jan Peter Balkenende op de één of andere manier een coalitie kan smeden bestaande uit CDA, VVD en ChristenUnie. Want hoewel er veel zaken zijn die CDA en VVD van de ChristenUnie scheiden, zijn Macchiavelli’s wegen nog altijd ondoorgrondelijk. Zal de ChristenUnie onder leiding van André Rouvoet de vele ideologische bezwaren laten varen en coute que coute aanschuiven bij Balkenende en Gerrit Zalm, die voor de VVD waarschijnlijk als ’tussenpaus’ optreedt totdat Verdonk het partijleiderschap overneemt na Rutte’s vertrek? Zo ja, dan maakt Rouvoet de grote kans om exact dezelfde fouten als D66 te maken, en daarop zwaar afgerekend te worden.

De analogieën tussen de ideologische aartsvijanden D66 en ChristenUnie zijn opmerkelijk opvallend. D66 zei na de verkiezingen van 2003 dat het nóóit in een kabinet met CDA en VVD zou stappen. Maar al wat nodig was na bijna drie maanden van moeizame coalitieonderhandelingen tussen CDA en PvdA was D66-prominent Thom de Graaf, die tegen zijn toenmalige VVD-collega in de Tweede Kamer Frank de Grave zei dat “de deur nooit helemaal dicht is”, toen De Grave hem tijdens een werkbezoekje aan de Antillen vroeg of de deur bij D66 écht helemaal dicht was – zoals De Graaf’s politieke leider Boris Dittrich luid en duidelijk had gezegd.

En onlangs was het André Rouvoet van de ChristenUnie die een coalitie met CDA en VVD welhaast uitsloot in verband met de opvattingen van de VVD over zaken als abortus en euthanasie. Op zijn beurt was het VVD-leider Rutte die een coalitie met ChristenUnie zo goed als uitsloot vanwege dezelfde breekpunten. (Maar straks is er een andere VVD-leider die zich niks hoeft aan te trekken van de voorganger; “dat waren zijn woorden”.)

Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Zo bleek dus toen D66 tóch aanschoof bij CDA en VVD en alsnog toetrad tot het in wezen rechts-liberale kabinet, ondanks de enórme bezwaren binnen de D66-achterban op cruciale punten. De schrijver dezes kón het maar niet geloven: de Macchiavelli die in iedereen aanwezig is zag hoe Balkenende en (vooral) toenmalig VVD-leider Gerrit Zalm met lange tanden korte tijd aanschoof met de ChristenUnie en de SGP, om maar tot een centrum-rechts kabinet te komen om de PvdA buiten spel te zetten. Was dat vechtkabinet tot stand gekomen – de VVD had en heeft helemaal niets met de SGP, en dat onder een premier die leiderschapskwaliteiten ontbeert – dan had D66 als énige liberale partij in de oppositie met een vinger in de neus nu op minstens 12 zetels in de peilingen gestaan.

Maar nee. D66 bestond het electorale suïcide te plegen door toe te treden tot een kabinet met de enige andere concurrent in het liberale spectrum. Daar kwam nog bij dat vele links-liberale kiezers bijna direct aan het twijfelen sloegen, en ja hoor: daar ging de PvdA in de peilingen. Omhoog, omhoog, omhoog. En D66 omlaag, omlaag, omlaag. Vooral ook omdat enkele D66-prominenten bizar genoeg zeiden dat D66 de ‘sociale rem’ zou zijn op het rechtse beleid van CDA en VVD. D66 trad dus toe omdat het met haar 6 zetels dacht daadwerkelijk invloed te kunnen hebben op het in wezen door VVD en CDA opgestelde beleid.

Welnu, de inkt van het regeerakkoord was nog niet droog of CDA en VVD begonnen D66 op juist de meest zwaarwegende punten te frustreren. Het dieptepunt kwam toen de PvdA in de Eerste Kamer de democratische hervormingsvoorstellen van D66-minister Thom de Graaf wegstemde. Direct na de stemming huilden CDA en VVD uiteraard krokodillentranen en wezen beschuldigend richting PvdA, maar lachten natuurlijk in hun vuistje. Een ander beleidsterrein waar D66 grote principiële bezwaren tegen had was het integratie- en immigratiebeleid van VVD-minister Rita Verdonk. Dit mocht zij uitvoeren met volledige ondersteuning van het CDA. Dreigde D66 besluitvorming op dit (of enig ander) dossier in de Tweede Kamer te frustreren of zelfs te blokkeren, dan weken CDA en VVD voor de benodigde meerderheid van stemmen even uit naar de LPF, die tenslotte met hun 8 zetels twee zetels meer hadden dan D66, en menigmaal de kolen uit het vuur haalden voor CDA en VVD als ‘junior partner’ D66 weer eens dwars lag.

Het behoeft weinig betoog dat de ChristenUnie hetzelfde lot te wachten staat. Het CDA wil hoe dan ook dóór met het beleid van de afgelopen vier jaar en wil dat doen met de VVD. Daarvoor heeft men echter een meerderheid in de Tweede Kamer nodig, al is het maar voor de vorm omdat Balkenende en Verdonk straks niet met de splinters van Wilders (PvdV), Pastors (EénNL) en Stuger (Lijst Vijf Fortuyn/LPF) willen aanschuiven voor de kabinetsformatie.

Daar komt bij dat, waar D66 toetrad tot een kabinet met de enige natuurlijke liberale concurrent, de ChristenUnie dan toe zal treden tot een kabinet met haar enige concurrent in het electorale umfeld: het CDA. Natuurlijk, voor vele ChristenUnie-stemmers is zelfs de SGP een ideologische brug te ver, maar het zou ondergetekende niet verbazen als binnen no time de SGP omhoog gaat in de peilingen en de ChristenUnie inzakt omdat Rouvoet zijn meest zwaarwegende ‘breekpunten’ heeft ingeruild voor het regeringspluche. Wat bij de volgende verkiezingen zal resulteren in een zwaar verlies voor de ChristenUnie, ook al vanwege de trammelant die de leden van die partij ongetwijfeld zullen schoppen – net als bij D66, waar het tijdens vrijwel ieder partijcongres hommeles was in de jaren dat die partij in het kabinet zat.

Kortom, beste André Rouvoet en ChristenUnie-partijstrategen: maak niet de cardinale fouten die D66 maakte. Laat u niet gebruiken als voetveeg en afvalbak tegelijk. Want dat is wat u te wachten staat indien u werkelijk uitgaat van het goede en welwillende in de CDA- en VVD-mens; bij de vraag “wie heeft de macht” winnen ook hier in Nederland niet Gods wegen, maar de wegen van Nicollo Macchiavelli. Hang in plaats daarvan leunend achterover en zie, met een vinger in de neus, hoe het CDA hetzij in een kabinet met PvdA, hetzij met de VVD (en splinters) uw zetelaantal bij de volgende verkiezingen over twee jaar verdubbelt.

Kaj

Communicatiestrateeg en schrijver van het boek ‘Megafoonpolitiek‘. Op Twitter te vinden als @kajleers. Politiek bewust, voormalig financieel-economisch journalist, muziekmaker, professionele kletskous, schrijver. Geeft ook social media-trainingen, denkt graag met je mee over communicatiestrategie. En ja, content is en blijft King.