Categorieën
Analyses Politieke Communicatie

‘LuxLeaks’: Tony Soprano heeft geen kleren meer aan

Reservoir Dogs stand-off

‘We moeten het internationaal oplossen.’ Dat is de reactie van zo’n beetje alle grote politieke partijen in de Tweede Kamer op ‘LuxLeaks’. Het verraadt twee dingen: we wisten het al lang en Nederland heeft klaarblijkelijk trucs nodig om aantrekkelijk te zijn als vestigingsland. Het is zeer de vraag of dat laatste automatisme nog geldt.

In het kort bewijst LuxLeaks dat Luxemburg een spil is in het web van landen en verdragen die het ontwijken van belasting voor bedrijven mogelijk maken. Daarin speelt Nederland ook een stevig deuntje mee.

Toevallig bracht de Algemene Rekenkamer vrijwel tegelijk met LuxLeaks een rapport uit over belastingontwijking. Besteld door de Tweede Kamer beantwoordt het rapport de vraag of al die belastingconstructies die de politiek door de jaren heen mogelijk had gemaakt eigenlijk wel mogen.

De Rekenkamer sust: ja, er is door de jaren heen een voor bedrijven fiscaal nogal vriendelijk belastingregime opgetuigd en ja, het mag allemaal. Dat kan ook niet anders. Wat uit het toilet naar boven kwam dankzij LuxLeaks is zeker onwelriekend, maar de plee is toch echt door onze eigen geachte volksvertegenwoordigers neergezet.

Nederland moet aantrekkelijk blijven voor bedrijven als vestigingsland. We staan daarom door ons politiek gesanctioneerde beleid bekend om onze belastingverdragen, bizarre kerkverbanden en tax rulings. De achterliggende gedachte is dat bedrijven hier naartoe gelokt worden en zij hier mensen zouden aannemen.

En uitendelijk is dat waar het in de politiek om draait: u, de kiezer. U wilt banen, werkgelegenheid, geld verdienen om een huis, een PlayStation 4, een labrador en een Volkswagen te kunnen kopen. U bepaalt wie die 150 Kamerzetels vullen. U vroeg, de politiek draaide. Er moesten banen komen. Werk, werk, werk. En dus moesten er bedrijven komen die dat alles hier zouden brengen.

Lang kon de morele verontwaardiging over de praktijken tegen het praktische argument van de banencreatie worden weggestreept. Dat de volksvertegenwoordigers nu direct weer beginnen over oplossingen die alleen kunnen als de andere landen ook meedoen verraadt hoezeer zij gevangen zitten in door het door henzelf opgetuigde systeem.

Die angst voor het verliezen van werkgelegenheid wordt door bedrijven rustig aangestipt wanneer nodig. Ierland is de belastingontwijking zat en houdt onderzoek na onderzoek. Apple wees de kritische Ierse autoriteiten nog op de ongeveer 1500 banen die in Cork geschapen waren door aanwezigheid van het bedrijf.

Daar bedoelen bedrijven verder niks mee, hoor — net zoals Tony Soprano er ook nooit iets mee bedoelde als hij een winkel binnen liep, over de noodzaak voor een goede bescherming vertelde en verzuchtte dat het toch jammer zou zijn als er iets met de winkel zou gebeuren.

Het is zeer de vraag of dat systeem — lagere belastingen in ruil voor arbeid — nog werkt. LuxLeaks en andere onderzoeken maken duidelijk dat het al lang geen vanzelfsprekendheid meer is. In plaats daarvan is het systeem volstrekt uit de hand gelopen.

Met het wegvallen van het werkgelegenheidsargument vervalt het publieke draagvlak voor instandhouding van het systeem en staat het morele argument weer fier overeind. Een Mexicaanse stand-off waarbij iedereen elkaar onder schot houdt is dus niet meer nodig. De keizer heeft geen kleren meer aan. Nederland kan gerust zelf de eerste stap zetten.